Βρισκόμαστε στο Πάνορμο.
Άνθρωποι του μόχθου ονειρεύονταν ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά τους, το
οποίο συνέδεαν με την εκπαίδευση και τη μόρφωσή τους. Με αυτό τον τρόπο οι
νέοι θα μπορούσαν να ξεφύγουν από την ανέχεια και τις δύσκολες συνθήκες ζωής,
προσβλέποντας σε ένα καλύτερο μέλλον. Οι προσδοκίες αυτές ωστόσο μπορούσαν
να ματαιωθούν πολύ νωρίς εξαιτίας μιας ζοφερής οικονομικής και κοινωνικής
πραγματικότητας, η οποία περιγράφεται στο γράμμα ενός διδασκάλου της εποχής,
προς τον Εμμ. Λαμπαδάριο, διευθυντή της σχολικής υγιεινής του Υπουργείου
Παιδείας:
«Αγαπητέ μου, χαρακτηριστική εικόνα της τροφής που τρώνε τα ελληνόπουλα του
δημοτικού σχολείου που διευθύνω σας δίδει το εξής περιστατικό.
Μόλις έφθασα εδώ τον Οκτώβριο και ανέλαβα το σχολείο, μου έκανε εντύπωση ότι
λίγη ώρα προ του μεσημεριού, όλα τα παιδιά σχεδόν ζητούσαν άδεια και έβγαιναν
στην αυλή του σχολείου μαζί με το καλαθάκι ή το μανδίλι τους που είχε τη
μεσημεριανή τροφή τους.
Εδοκίμασα λοιπόν τη μεγαλύτερη έκπληξη όταν βρήκα την αιτία της εξόδου των
παιδιών. Αναγκάζονται μισή ώρα πριν να μουσκεύουν το ψωμί τους στο νερό μέσα
στο τενεκεδάκι που εχρησίμευε για ποτήρι. Εξήτασα το περιεχόμενο του καλαθιού ή μανδιλιού μέσα εις το οποίον είχαν την τροφή των και τι νομίζετε ανεκάλυψα! Το
φαγί των ήταν ένα κομμάτι ψωμί σκληρό μαύρο που μόνον με τσεκούρι κόβεται. Για
προσφάγι είχαν ένα κομμάτι ρέγκα ή μάλλον τα λείψανα αυτής, ή λίγο τυρί και
τίποτε άλλο…» (Περιοδικό: Ερυθρός Σταυρός Νεότητος, Μάιος, 1930)
ΜΑΘΗΤΙΚΑ ΣΥΣΣΙΤΙΑ
Ειδικά δε σε εμπόλεμες καταστάσεις που γινόταν ακόμη πιο δύσκολη η διαβίωση,
το κράτος αναλάμβανε τη σίτιση και την υγειονομική προστασία ευάλωτων
κοινωνικών ομάδων του πληθυσμού. Σε αυτό το πλαίσιο τα μαθητικά συσσίτια
αποτέλεσαν το κατεξοχήν μέτρο προνοιακής πολιτικής για όσα παιδιά
δοκιμάστηκαν σκληρά από τον πόλεμο και την κατοχή.
Το χαρούπι ήταν η τροφή που έσωσε τον υποσιτιζόμενο ελληνικό πληθυσμό κατά τη
διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου.
Το ακόλουθο απόσπασμα σκιαγραφεί τη ζοφερή πραγματικότητα που βίωναν οι
μαθητές την περίοδο της κατοχής (Ανθολόγιο για τα παιδιά του δημοτικού, μέρος
δεύτερο, ΟΕΔΒ, 1975).
ΦΑΝΕΛΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ
Αναμφίβολα, μεγάλες ήταν οι δοκιμασίες και για τους Έλληνες στρατιώτες στο
μέτωπο, τους οποίους ωστόσο υποστήριξε ο άμαχος πληθυσμός με διάφορους
τρόπους. Μια τέτοια εκδήλωση συμπαράστασης αποτέλεσε η συγκέντρωση και
αποστολή ρουχισμού στους εμπόλεμους από την οργάνωση «Η Φανέλα του
Στρατιώτη», η οποία ιδρύθηκε το 1939 από γυναίκες της Αθήνας, και στην οποία
επίσης συνεισέφεραν σπουδάστριες της Παιδαγωγικής Ακαδημίας. Για το λόγο αυτό
τιμήθηκαν με το χάλκινο σταυρό από τη Βασίλισσα Φρειδερίκη, η οποία έθεσε υπό
την αιγίδα της την παραπάνω οργάνωση, προκειμένου να οικοδομήσει ένα
φιλολαϊκό προφίλ.
ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΡΣΑΛ
Το τέλος του πολέμου βρήκε την Ελλάδα εξαθλιωμένη και κατεστραμμένη. Το
σχέδιο Marshal συνέβαλε στην ταχεία οικονομική ανάπτυξη της χώρας και στη
στήριξη του απλού πληθυσμού. Τα μεταπολεμικά μαθητικά συσσίτια αποτέλεσαν
μια τέτοια μορφή οικονομικής και κοινωνικής στήριξης.
